Αναφυλαξία στις σουλφοναμίδες & τη βανκομυκήνη

Πάστρας Βασίλειος

ΩΡΛ

Χάρδας Νικόλαος

Ωτορινολαρυγγολόγος, Πύργος, Ηλείας

Αθανασίου Κωνσταντίνος

Ωτορινολαρυγγολόγος, Αθήνα

Ραχωβίτσας Δημήτριος,

Ραχωβίτσας Δημήτριος, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Επιμελητής Α΄, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, Θεσσαλονίκη, Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας ΩΡΛ Αλλεργίας Ανοσολογίας και Ρογχοπαθειών

Οι ΣΟΥΛΦΟΝΑΜΙΔΕΣ, με κύριο εκπρόσωπο τους την τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξαζόλη, μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Οι πιο συνηθισμένες αντιδράσεις υπερευαισθησίας προς τις σουλφοναμίδες είναι ο πυρετός, κνησμός και το γενικευμένο κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα. Έχουν περιγραφεί επίσης σύνδρομο Stevens - Johnson, τοξική επιδερμική νεκρόλυση, ακοκκιοκυτταραιμία και ινώδης κυψελίτιδα. Το αναφυλακτικό shock σπανιότατα ανα­φέρεται ότι έχει προκληθεί μετά από χορήγηση σουλφο-ναμιδών [1].

Οι σουλφοναμίδες σήμερα χορηγούνται ιδιαίτερα στους ασθενείς με AIDS, που πάσχουν από ευκαιριακές λοι­μώξεις. Γι' αυτό στις περιπτώσεις, που οι μικροοργανι­σμοί είναι αποκλειστικά ευαίσθητοι στις σουλφοναμίδες μπορεί να γίνει γρήγορη αποευαισθητοποίηση των ασθε­νών από το στόμα, με διάφορες μεθόδους.

Αποευαισθητοποίηση προς την κοτριμοξαζόλη: Ο Moreno και οι συν. (1995) περιγράφουν την τεχνική αποευαισθητοποίησης σε ασθενείς με AIDS ως εξής[2]:

Αποευαισθητοποιήθηκαν είκοσι επτά ασθενείς (24 άν­δρες και 3 γυναίκες, με AIDS και ιστορικό αλλεργικής αντίδρασης στην Τριμεθοπρίμη και Σουλφαμεθοξαζόλη, με εκδήλωση εξανθήματος με κνησμό και/ή όχι πυρετό. Κανείς ασθενής δεν είχε ιστορικό συνδρόμου Stevens-Johnson, πολλαπλού ερυθήματος, ακοκκιοκυτταραιμίας, ινωτικής πνευμονίτιδας.

Η Τριμεθοπρίμη - Σουλφαμεθο­ξαζόλη υπέστη διάλυση εν σειρά μέχρι τα 10 micro-gram/ml (συστατικό σουλφαμεθοξαζόλης) και χορηγή­θηκε από το στόμα σε διαδοχική δόση 0,5, 1, 2, 4 ml κάθε 15 λεπτά. Εφόσον δεν προκλήθηκαν παρενέργειες η δόση αυξήθηκε κατά το ήμισυ, την επομένη ημέρα. Όλοι οι ασθενείς προ της θεραπείας πήραν 32 mg μεθυ-λοπρεδνιζολόνης, από το στόμα για 2 εικοσιτετράωρα και ένα αντιισταμινικό (υδροξυζίνη 50-100 mg/ημερησίως ή τερφεναδίνη 60 mg ή αστεμιζόλη 30 mg/ημερησίως, επί μίαν εβδομάδα και στη συνέχεια 10 mg/ημερησίως.

Η αποευαισθητοποίηση θεωρήθηκε επιτυχής, εφόσον ο πάσχων μπορούσε να ανεχθεί το φάρμακο για περισ­σότερο από 10 ημέρες. Εικοσιτέσσερις από τους εικοσιε-πτά ασθενείς (88%) είχαν επιτυχή αποευαισθητοποίηση με μέση διάρκεια 175,9 ημέρες (διακύμανση από 13-518 ημέρες). Τέσσερις από τους εικοσιτέσσερις ασθενείς υποτροπίασαν μεταξύ της 13ης και 54ης ημέρας. Ο ένας στους τρεις ασθενείς είχε επιτυχή δεύτερη αποευαι­σθητοποίηση.

Κανείς από τους παραπάνω ασθενείς δεν εμφάνισε απειλητικές για τη ζωή του αντιδράσεις ή λοιμώδεις επιπλοκές συνεπεία της αποευαισθητοποίησης ή της χρή­σης των φαρμάκων προθεραπείας.

Οι ασθενείς με σύνδρομο Stevens - Johnson, πολλα-πλούν ερύθημα, ινώδη κυψελίτιδα δεν είναι υποψήφιοι για αποευαισθητοποίηση.

Αναφυλαξία στη βανκομυκίνη: Η βανκομυκίνη είναι ιοχυρό αντιβιοτικό κατά του ανθεκτικού προς τη μεθι-κιλλίνη χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου. Οι αλλεργικές αντι­δράσεις προς τη βανκομυκίνη είναι σπάνιες, αλλά αν εκδηλωθούν μπορεί να αποτελέσουν σοβαρό πρόβλημα για τον ασθενή. Η βανκομυκίνη μπορεί να προκαλέσει γενικευμένο ερύθημα του δέρματος (flushing), κνησμό, που καμιά φορά σχετίζεται με υπόταση, ιδίως μετά από ταχεία ενδοφλέβια έγχυση του φαρμάκου.

Το σύνδρομο αυτό περιγράφεται ως το σύνδρομο του ερυθρού ανθρώ­που (red man syndrome) και οφείλεται πιθανόν σε απε­λευθέρωση ισταμίνης, χωρίς τη μεσολάβηση ανοσολογι­κού μηχανισμού. Η έγχυση μικρότερων δόσεων βανκο-μυκίνης και η χορήγηση της με βραδύτερο ρυθμό έγχυ­σης, σχετίζεται με μικρότερη έκλυση ισταμίνης και έχει βοηθήσει στη θεραπεία του συνδρόμου του "ερυθρού ανθρώπου".

Οι αναφυλακτικές αντιδράσεις από βανκο­μυκινη, που προκαλούνται με τη μεσολάβηση IgE αντι­σωμάτων είναι σπάνιες και δεν επηρεάζονται από το ρυθμό έγχυσης. Οι ενδοδερμικές δοκιμασίες με διάλυμα βανκομυκίνης (0,1 μg/ml) μπορεί να είναι θετικές, στα ευαίσθητα άτομα. Στα άτομα αυτά μπορεί να γίνει τα­χεία αποευαισθητοποίηση με πρωτόκολο μιας ημέρας[3].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Branco - Ferreira Μ. et al: Anaphylaxis to oral Co-trimoxarole. (Abstr.) Allergy 50 (26): 98: 1995.

2.       Moreno J. N. et al: Rapid oral desensitization for sulfonamides in patients with the acquired immunodeficiency syndrome. Annals of Allergy, Asthma and Immunology. 74: 140-146: 1995.

3.       Anne S. et al: Vancomycin anaphylaxis and successful desensitization. Annals of Allergy, 73: 402-404: 1994.