Αναφυλαξία στις κεφαλοσπορίνες & άλλα αντιβιοτικά

Καρμπόνης Ιωάννης

Ωτορινολαρυγγολόγος, Θεσσαλονίκη - Otorhinolaryngologist, Thessaloniki

Αχριάνης Δημήτριος

Ιατρός Ωτορινολαρυγγολόγος, Πειραιάς

Βαρσάμης Αλέξανδρος

Ωτορινολαρυγγολόγος, Θεσσαλονίκη

Βασιλειάδης Ανδρέας

Ωτορινολαρυγγολόγος, Σάμος

Οι πιο συνηθισμένες παρενέργειες των κεφαλοσπο­ρινών είναι οι αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια κεφαλοσπορίνη προ­καλεί μικρότερη ή μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση. Οι αντιδράσεις φαίνεται να είναι όμοιες με αυτές, που προ­καλούνται από τις πενικιλίνες και τούτο μπορεί να έχει σχέση με το βήτα λακταμικό δακτύλιο, που διαθέτουν και οι δύο ομάδες των αντιβιοτικών[1].

Αντιδράσεις άμεσης υπερευαισθησίας, όπως η αναφυ­λαξία, ο βρογχόσπασμος και κνίδωση μπορεί να παρα­τηρηθούν. Η πιο συνηθισμένη όμως αντίδραση είναι το κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα που μπορεί να εμφανιστεί αρκετές ημέρες μετά τη θεραπεία και μπορεί να συνο­δεύεται ή όχι από πυρετό και ηωσινοφιλία[2].

Στο γενικό πληθυσμό η συχνότητα των παρενεργειών προς τις κεφαλοσπορίνες ανέρχεται στο 1% έως 10%. Όσον αφορά τη συχνότητα της αναφυλαξίας μετά από χορήγηση κεφαλοσπορινών, αυτή είναι σπανιότατη (< 0,02%). Η συχνότητα της αλλεργίας στις κεφαλοσπορί­νες είναι πολύ μικρή ακόμη και στα άτομα, που είναι αλλεργικά στην πενικιλλίνη και έχουν εντοπιστεί με τη λήψη ιστορικού ή την εκτέλεση δερματικών δοκιμασιών και δοκιμασιών in vitro.

Σε παλαιότερες μελέτες, απομονωμένων περιπτώσεων, είχε υπερεκτιμηθεί η κλινική σημασία της διασταυρούμε­νης αντιδραστικότητας μεταξύ των πενικιλλινών και των κεφαλοσπορινών. Μέχρι το 1990 επικρατούσε η άποψη ότι υπήρχε διασταυρούμενη αλλεργιογονικότητα μεταξύ των πενικιλλινών και των κεφαλοσπορινών (δεδομένου ότι οι δερματικές δοκιμασίες έδειχναν 40-60% διασταυ­ρούμενη ευαισθησία). Γι' αυτό το λόγο οι κεφαλοσπορίνες εδίδοντο προσεκτικά σε ασθενείς με αλλεργία στην πενικιλλίνη[7].

Οι παραπάνω περιπτώσεις διασταυρούμε­νης αντιδραστικότητας αυτών των φαρμάκων μπορεί να οφείλοντο στο γεγονός ότι οι κεφαλοσπορίνες της πρώ­της γενεάς περιείχαν σε απειροελάχιστη ποσότητα και πενικιλίνη.

Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι κι αν ακόμη η συχνότητα της υπερευαισθησίας στις κεφαλοσπορίνες είναι συχνότερη κατά 4 φορές σε ασθενείς με αλλεργία στην πενικιλίνη, εν τούτοις η συνολική συχνότητα της ανα­φυλαξίας στις κεφαλοσπορίνες δεν είναι μεγαλύτερη του 0,08%, τουλάχιστον για τις κεφαλοσπορίνες της πρώτης γενεάς[6].

Οι διαθέσιμες πληροφορίες δεν δηλώνουν οποιαδήπο­τε αύξηση της συχνότητας των αλλεργικών αντιδρά­σεων προς τις κεφαλοσπο­ρίνες της δεύτερης και της τρίτης γενεάς στους ασθε­νείς με αλλεργία στην πενικιλίνη[3]. Υπάρχει η πιθανότητα να είναι κά­ποιο άτομο αλλεργικό μόνο σε μια κεφαλοσπορίνη και να μην παρου­σιάζει οποιαδήποτε άλλη ευαισθησία με τα άλλα β-λακταμικά αντιβιοτικά[3].

Οι δερμοαντιδράσεις στις δερματικές δοκιμασίες με πενικιλλίνες δεν εντοπίζουν τους ασθενείς που θα ανα­πτύξουν αλλεργικές αντιδράσεις, όταν θα τους χορηγη­θεί κάποια κεφαλοσπορίνη. Η χορήγηση κά­ποιας κεφαλοσπορίνης τουλάχιστον της δεύτερης και τρίτης γενεάς στους ασθενείς, που είναι αλ­λεργικοί στην πενικιλίνη θεωρείται ασφαλής^ 131 Επειδή, ούτε οι δερμα­τικές δοκιμασίες στις πενικιλίνες, ούτε στις κεφαλοσπορίνες εντοπίζουν τους ασθενείς που θα αναπτύξουν αναφυλακτικές αντι­δράσεις προς τις κεφαλοσπορίνες, δεν συνιστάται να γίνονται δερματικές δοκιμασίες πριν από τη χορήγηση κεφαλοσπορινών σε ασθενείς, που έχουν ιστορικό αλλερ­γίας στην πενικιλίνη[3].

Αναφυλαξία  σε  άλλα  Βήτα-λακταμικά αντιβιοτικά:

Φάρμακα που δεν ανήκουν στις πενικιλίνες, ούτε στις κεφαλοσπορίνες έχουν αναπτυχθεί πρόσφατα, όπως η ιμιπενάμη και αζτρεονάμη. Οι ασθενείς που είναι αλλεργικοί στα  υπόλοιπα βήτα-λακταμικά αντιβιοτικά μπορεί να εμφανίσουν αντιδράσεις υπερευαισθησίας, αν τους χορηγηθεί ιμιπενάμη. Οι ασθενείς που είναι αλλεργικοί στις πενικιλλίνες φαίνεται ότι δεν αντιδρούν στην αζτρεονάμη[3].

Αναφυλαξία στις αμινογλυκοσίδες: Γενικά οι αμινογλυκοσίδες παρουσιάζουν μικρή αλλεργιογονικότητα. Τόσον η αναφυλαξία, όσο και το εξάνθημα είναι σπάνια. Έχουν αναφερθεί σπανίως αντιδράσεις υπερευαισθησίας, όπως τα εξανθήματα, ηωσινοφιλία, πυρετός, δυσκρασία αίματος.

Αναφυλαξία στις τετρακυκλίνες: Μεταξύ των αλλερ­γικών αντιδράσεων, που μπορεί να προκληθούν μετά από χορήγηση τετρακυκλινών περιλαμβάνεται και η ανα­φυλαξία και το αγγειοίδημα. Αναφυλακτοειδείς αντιδρά­σεις μπορεί να προκληθούν ακόμη και μετά από τη λήψη των τετρακυκλινών από το στόμα.

Αναφυλαξία στις κινολόνες [8]: Οι κινολόνες διαθέτουν ευρύ αντιμικροβιακό φάσμα και χρησιμοποιούνται στη θεραπεία συστηματικών λοιμώξεων. Οι φθοριοκινολόνες έχουν εξαιρετική ασφάλεια και συνήθως οι παρενέργειες τους είναι ήπιες και παροδικές. Παρά τούτο έχουν ανα­φερθεί ότι μπορούν να προκαλέσουν νόσους, όπως ο ερυθηματώδης λύκος, αγγειίτιδα, ακόμη και θανατηφό­ρα αναφυλαξία[9]. Υποστηρίζεται η άποψη ότι υπάρχει διασταυρούμενη αλλεργιογονικότητα μεταξύ των κινολονών και θα πρέπει να αποφεύγεται η χορήγηση μιας κινολόνης σε άτομο που αναφέρει ιστορικό αλλεργικής αντίδρασης μετά από λήψη κάποιας κινολόνης, στο πα­ρελθόν[8].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Bennett S. et al: Pharmacokinetics and tissue penetration of ticarcillin combined with clavulanic acid. Antimicrob. Agents Chemother. 23: 831-834: 1983.

2.       Goodman and Gilman's. The pharmacological Basis of Therapeutics, 8th ed., p. 1090, Pergamon Press, N.York, 1990.

3.       Suresh Α., Reisman R. E.: Risk of administering cephalosporin antibiotics to patients with histories of penicillin allergy. Annals of Allergy, Asthma and Immunology. 74: 167-170: 1995.

4.       Saxon A. et al: Lack of cross-reactivity between aztreonam, a mono-bactam antibiotic and penicillin in penicillin-allergic subjects. J. Infect. Dis. 149: 16-22: 1984.

5.       Marcos Bravo C. et al: Hypersensitivity to cefuroxime with good toleran­ce to other betalactams. Allergy 50: 359-361: 1995.

6.       Petz L. D.: Immunologic cross-reactivity between penicillins and cepha­losporins: a review. J. Infect Dis. 137 (Suppl.): 74-9: 1978.

7.       Kirn K., Evans I. R., Mahr Τ. Α.: Drug Allergy. Allergy Proc. Vol. 11(6): 299-304: 1990.

8.       Davila I. et al: Cross-reactivity between quinolones. Allergy 48: 388-390: 1993.

9.       Peters B., Pinching A. J.: Fatal anaphylaxis associated with ciprofloxacin in a patient with AIDS - related complex. BMJ, 298: 605: 1988.