. Allergopedia

Αναφυλαξία μετά από σωματική άσκηση & λήψη ορισμένης τροφής

Αηδόνης Α. Ιωάννης
Χειρούργος Ωτορινολαρυγγολόγος Διδάκτωρ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Θεσσαλονίκη
Γκορίτσα Ζωή- Ελένη
Ωτορινολαρυγγολόγος, Τρίπολη

Η αναφυλαξία που εκδηλώνεται μετά από σωματική άσκηση και λήψη κάποιας τροφής (ΑΣΑΛΤ) αποτελεί ευδιάκριτη μορφή τροφικής αλλεργίας ,που εκδηλώνεται μετά από σωματική άσκηση. Τα τυπικά συμπτώματα είναι η γενικευμένη κνίδωση και σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις, όπως το αναφυλακτικό σοκ ή η υπόταση. Για την πρόκληση αυτής της μορφής αναφυλαξίας  ευθύνονται ορισμένα τρόφιμα. Ο σίτος, κατά  τον Morita E et al (2007) είναι το συνηθέστερο αλλεργιογόνο , που μπορεί να προκαλέσει ΑΣΑΛΤ στην Ιαπωνία[15].

 

Φυσικά ερεθίσματα, όπως η σωματική άσκηση, το ψύχος, η θερμότητα και το φως, μπορούν να προκαλέσουν σε ορισμένα άτομα κνίδωση ή αγγειοοίδημα. Οι καταστάσεις αυτές λέγονται φυσική αλ­λεργία[1]. Όταν τα συμπτώματα μιας φυσικής αλλεργίας συνοδεύονται από γενικευμένα συμπτώματα, όπως η δύσπνοια και η υπόταση, συνεπεία αγγειακής κατέρρει-•ψης, τότε αυτή η κατάσταση λέγεται φυσική αναφυλα­ξία[2].

Η αναφυλαξία που προκαλείται σε ορισμένα άτομα μετά από σωματική άσκηση αποτελεί μια μορφή φυσι­κής αλλεργίας. Το σύνδρομο εμφανίζεται με κνησμό, κνίδωση και ερύθημα, πριν εξελιχθεί σε απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και εγκατάσταση αναφυλακτικού shock.

Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται σε απελευθέρωση χημικών μεσολαβητών από τα μαστοκύτταρα, δεδομέ­νου ότι ανευρίσκονται στους ασθενείς αυξημένα επίπεδα ισταμίνης στο πλάσμα[3].

Τόσον η αναφυλαξία μετά από σωματική άσκηση, όσο και η χολινεργική κνίδωση είναι σωματικές αλλεργίες που μπορούν να εγκατασταθούν με τη σωματική άσκη­ση[4].

Διακρίνονται δύο τύποι αναφυλαξίας μετά από σωματική άσκηση: 1) Αναφυλαξία μετά από σωματική άσκηση, άσχετη από τη λήψη μιας ειδικής τροφής και 2) Αναφυλαξία μετά από σωματική άσκηση και λήψη μιας ειδικής τροφής[5].

Κατά καιρούς  έχουν ενοχοποιηθεί οι ακόλουθες τρο­φές: σέλινο[5], οστρακοειδή[6], άλευρο σίτου[7, 15].

 

Ένας άλλος προδιαθεσικός παράγοντας είναι η πρόσ­ληψη φαρμάκων, όπως π.χ. η ασπιρίνη.  Αναφέρονται περιπτώσεις αναφυλακτικού shock μετά από λήψη ασπι­ρίνης, προ του φαγητού και μετά από σωματική άσκηση[9, 15]. Σε μερικά άτομα υπάρχει οικογενειακή προδιάθε­ση πρόκλησης αναφυλακτικού shock μετά από σωματι­κή άσκηση, που έχει συνδεθεί με τον απλότυπο A3-Β3- DR3[10]. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ασθενών, οι οποίοι μπορούν και ασκούνται σωματικά χωρίς να εμφανίσουν, λίγο μετά την άσκηση, αναφυλακτική αντίδραση. Αν όμως φάνε ορισμένες τροφές, π.χ. φουντούκια[11] μήλα[12], αντιδρούν με αναφυλαξία, μόνο μετά από σωματική άσκη­ση. Ο λεπτομερής μηχανισμός της αναφυλαξίας μετά από λήψη μιας ορισμένης τροφής και σωματική άσκηση παραμένει άγνωστος.

 

Διάγνωση

Διαγνωστικά χρησιμοποιούνται οι δερματικές δοκιμασίες και δοκιμασίες in vitro, με τις οποίες αναζητούνται ειδικά IgE αντισώματα για τροφικά αλλεργιογόνα. Παρά τούτο η ευαισθησία και η ειδικότητα των παραπάνω δοκιμασιών δεν είναι πάντοτε ικανοποιητική. 

Ο εντοπισμός του ενόχου τροφικού αλλεργιογόνου  και η διάγνωση της νόσου μπορεί να γίνει αξιόπιστα με τη λήψη της ύποπτης τροφής, που ακολουθείται από έντονη σωματική άσκηση. Αυτή η δοκιμασία πρόκλησης συμπτωμάτων δεν είναι πάντοτε ασφαλής, διότι σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί αναφυλακτικό σοκ. Συνεπώς είναι απαραίτηο να βρεθεί μια in vitro  διαγνωστική μέθοδος για τη διερεύνηση ασθενών με ΑΣΑΛΤ.

Ο Morita E et al (2007) βρήκαν ότι η ωμέγα-5-γλιαδίνη και μια υποομάδα υψηλού μοριακού βάρους γλουτένης είναι τα μείζονα αλλεργιογόνα στην αναφυλαξία μετά από σωματική άσκηση και λήψη σιταλεύρου. Η ταυτόχρονη  in vitro  αναζήτηση των ειδικών IgE αντισωμάτων  για τα παραπάνω αλλεργιογόνα παρουσιάζει υψηλότερη ευαισθησία και ειδικότητα, σε σύγκριση με τις δοκιμασίες in vitro, στις οποίες χρησιμοπιούνται τα συνηθισμένα αλλεργιογόνα ανίχνευσης της ΑΣΑΛΤ.

 

Από την άλλη πλευρά, στον ορό των ασθενών, στους οποίους γίνονται οι δοκιμασίες προκλήσεως με σιτάλευρο-σωματική άσκηση και σιτάλευρο-ασπιρίνη εμφανίζονται ανοσοαντιδραστικές γλιαδίνες παράλληλα με τα αλλεργικά συμπτώματα. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι η ΑΣΑΛΤ είναι μια αντίδραση υπερευαισθησίας, που επιτελείται με τη μεσολάβηση ΙgE ανοσοσφαιρινών προς τροφές, ενώ η σωματική άσκηση και η λήψη ασπιρίνης διευκολύνουν την απορρόφηση του αλλεργιογόνου από το γαστρεντερικό σωλήνα[15].

 

Αντιμετώπιση

Ο Juji και Suko (1994)[8] αναφέρουν την περίπτωση μιας νέας 18 ετών, που εκδήλωσε τρεις φορές αναφυλακτικές αντιδράσεις, με αναφυλακτικό shock μετά από λήψη γευμάτων (που περιείχαν αλεύρι σίτου) και σωμα­τική άσκηση. Η αλλεργιολογική έρευνα της ασθενούς έδειξε μια ισχυρή ενδοεπιδερμική αντίδραση (skin prick test reaction) προς το αλεύρι σίτου και μια in vitro αντίδραση RAST με score 2 για το αλεύρι του σίτου.

Η σωματική άσκηση προκάλεσε ελάττωση του FEV1, κατά 7.4% και αύξηση των επιπέδων της ισταμίνης, χωρίς όμως συμπτώματα. Η σωματική άσκηση, μετά τη βρώση σιταλευρούχου τρο­φής προκάλεσε μια ελάττωση του FEV1 μεγαλύτερη του 18.7%, περαιτέρω αύξηση της ισταμίνης του πλάσματος, κνίδωση και ελαφρά δύσπνοια. Η χορήγηση χρωμογλυκικού δινατρίου πριν από τη λήψη άρτου και την εκτέ­λεση σωματικής άσκησης, προκάλεσε αύξηση του FEV1 μέχρι 6%, χωρίς αύξηση των επιπέδων της ισταμίνης του πλάσματος και την εμφάνιση συμπτωμάτων. Το φάρμα­κο χορηγήθηκε σε δόση 200 mg από το στόμα πέντε ώρες πριν, καθώς και 20 λεπτά πριν από τη λήψη της τροφής και την εκτέλεση της σωματικής άσκησης.

 

Το χρωμογλυκικό δινάτριο είναι ένα φάρμακο, που σταθεροποιεί τα μαστοκύτταρα και αναστέλλει την απε­λευθέρωση χημικών μεσολαβητών από αντά[13].  Έχει επίσης επιδειχτεί ότι το χρωμογλυκικό δινάτριο ανα­στέλλει αμέσως τις εκκριτικές ιδιότητες των φλεγμονω­δών κυττάρων, όπως τα ουδετερόφιλα, ηωσινόφιλα και μονοκύτταρα, σε χαμηλές συγκεντρώσεις (αναστολή κατά 50% σε συγκέντρωση 10(-8) mol/L)[14].

 

Υπάρχουν αμφιλεγόμενες απόψεις για τη χρησιμοποίηση του χρωμογλυκικού δινατρίου στην τροφική αλλεργία. Η απορρόφηση του φαρμάκου είναι μικρότερη του 1% της δόσης, που θα χορηγηθεί. Όμως έχει επιδειχτεί ότι ακό­μη και μικρές ποσότητες χρωμογλυκικού δινατρίου μπο- ρεί να είναι αποτελεσματικές και αναστέλλουν τη δράση των ανθρωπίνων φλεγμονωδών κυττάρων, των μαστο-κυττάρων και των βασεοφίλων[14].

 

Προφύλαξη

Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας μετά από βρώση τροφής και σωματική άσκηση ποικίλουν, αλλά μπορεί να οδηγήσουν και στο μοιραίο. Η κΰρια προφύλαξη, που μπορεί να εφαρμοστεί είναι η αποφυγή του ενόχου τρο­φίμου και η αποφυγή της σωματικής άσκησης μετά τα γεύματα. Το αλεύρι είναι συνηθισμένη καθημερινή τροφή και ίσως είναι αδύνατον να την αποφύγει κανείς τε­λείως. Αν όμως κάποιο άτομο εκδηλώσει συμπτώματα, με σοβαρή αναφυλαξία, οφείλει να είναι εφοδιασμένο με ένεση επινεφρίνης (αδρεναλίνη).

Η προληπτική χρήση του χρωμογλυκικού δινατρίου, σε δόση 200 mg πέντε ώρες πριν (με κενό στομάχι) και 20 λεπτά πριν από τη βρώση της ύποπτης τροφής και την εκτέλεση σωματικής άσκησης, μπορεί να προλάβει την εκδήλωση του αναφυλακτικού shock[16].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. DukeW. W.: Urticaria caused specifically by the action of physical agent. JAMA 83: 3-9: 1924.

2. Sheffer A. L. et al: Exercise-induced anaphylaxis: a serious form of physical allergy associated with mast cell degranulation. J. Allergy Clin. Immunology 75: 479-84: 1985.

3. Sheffer A. L, Austen K. F.: Exercise-induced anaphylaxis. J. Allergy Clin. Immunology. 66: 106-11: 1980.

4. Novey H. S. et al: Postprandial exercise-induced anaphylaxis. J. Allergy Clin. Immunol. 71:498-504: 1983.

5. Kidd J. M. et al: Food-dependent exercise-induced anaphylaxis (Abstra­ct). J. Allergy Clin. Immunol. 69: 103: 1982.

6. Sheffer A. L, Austen K. F.: Exercise-induced anaphylaxis. J. Allergy Clin. Immunol. 73: 699-703: 1984.

7. Armentia A. et al: Exercise-induced anaphylactic reaction to grain flours. Ann. Allergy 65: 149-51: 1990.

8. Juji F. and Suko M.: Effectiveness of disodium cromoglycate in food-dependent, exercise-induced anaphylaxis: a case report. Annals of Alle­rgy 72: 452-453: 1994.

9.Dohi M. et al: Food dependent exercise-induced anaphylaxis: a study on 11 Japanese cases. J. Allergy Clin. Immunol. 87: 34-40: 1990.

10.Lougley S., Panush R. S.: Familial exercise-induced anaphylaxis. Ann. Allergy 58: 257-9: 1987.

11. Munor M. F. et al: Exercise-induced anaphylactic reaction to hazelnut. Allergy 49: 314-316: 1994.

12. Anibarro B. et al: Apple-dependent exercise-induced anaphylaxis. Alle­rgy 49: 481-482: 1994.

13. Dahl R., Zetterstrom 0.: The effect of orally administered disodium cromoglycate on allergic reactions caused by food allergen. Clin. Allergy 8: 419-22: 1978.

14. Kay A. B. et al: Disodium cromoglycate inhibits activation of human inflammatory cells in vitro. J. Allergy Clin. Immunol. 80: 1-8: 1987.

15. Morita E, Kunie K, Matsuo H. Food-dependent exercise-induced anaphylaxis. J Dermatol Sci. 2007 Aug;47(2):109-17. Epub 2007 May 15.

16. Sugimura T, Tananari Y, Ozaki Y, Maeno Y, Ito S, Yoshimoto Y, Kawano K, Tanaka S. Effect of oral sodium cromoglycate in 2 children with food-dependent exercise-induced anaphylaxis (FDEIA). Clin Pediatr (Phila). 2009 Nov;48(9):945-50. Epub 2009 May 29.

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή και χρήση του στο διαδίκτυο ή οποιοδήποτε άλλο έντυπο μέσο, εκτός και αν ζητηθεί έγγραφη άδεια από τον ιδιοκτήτη της παρούσας ιστοσελίδας.