H αλλεργιογόνος χλωρίδα της Σύρου: Αλλεργία στο περδικάκι

Τρύπατζη Ευφροσύνη

Ωτορινολαρυγγολόγος Επιμελήτρια Β' Γενικό Νοσοκομείο Σύρου

Γκέλης Ν. Δημήτριος [Δρ]

Ιατρός, ΩΡΛ, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ΩΡΛ Αλλεργία. Φλάμπουρο Λουτρακίου Κορινθίας, 2744023768, τηλ. 6944280764, mail:pharmage@otenet.gr, http://www.gelis.gr

Ένα από τα σημαντικότερα φυτά αλλεργιογονικής σημασίας, όχι μόνον για την Ελλάδα, αλλά και για όλες τις χώρες της Μεσογείου είναι το Περδικάκι ή Ελξίνη [1].

H αλλεργιογόνος χλωρίδα της Σύρου είναι παρόμοια με αυτήν των λοιπών νησιών των Κυκλάδων. Επειδή τα αλλεργιογόνα φυτά είναι ανεμόφιλα, δηλαδή οι γυρεόκοκκοι των ανθέων τους αιωρούνται στην ατμόσφαιρα και μπορεί να ταξιδέψουν μακρινές αποστάσεις με τη βοήθεια των ανέμων. Έτσι και αν κάποιο αλλεργιογόνο φυτό δεν υπάρχει στη Σύρο, εν τούτοις αλλεργιογόνοι γυρεόκοκκοι μπορεί να φτάσουν στα νησιά των Κυκλάδων από την Κρήτη, Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα.

Παρά τον τεράστιο αριθμό των ζιζανίων και θάμνων που υπάρχουν στη γημ, εν τούτοις αλλεργιογονικής σημασίας είναι μικρός αριθμός. Το ίδιο ισχύει για την Ελλάδα και τη  Σύρο. Το πιο διαδεδομένα αλλεργιογόνα ζιζάνια στη  Σύρο  είναι το περδικάκι, η τσουκνίδα, οι μαργαρίτες, τα χαμομήλια, οι πικραλίδες ή αγριορράδιακα, το αρνόγλωσσο, κλπ, τα αγρωστώδη, Ελιά, κυπαρίσσι.

Αλλεργία στο Περδικάκι
Το  περδικάκι ανήκει στην Τάξη των κνιδωδών φυτών. Η Τάξη αυτή περιλαμβάνει φυτά ποώδη, ετήσια και πολυετή, πολύοικα και φαρμακευτικά.Αλλεργιογονικού ενδιαφέροντος είναι  η  Ελξίνη η φαρμακευτική [Parietaria officinalis] και η Ελξίνη η Ιουδαϊκή [Parietaria judaica], το κοινώς ονομαζόμενο περδικάκι ή ανεμογλέντι, ή ανεμοκλάδι ή ανεμόχορτο ή ανεμοκλείδι ή κολλητρίδα.

Το περδικάκι είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Φύεται σε υγρά και σκιερά μέρη και  ανθοφορεί σχεδόν όλο το χρόνο, αλλά η ένταση της ανθοφορίας του είναι από το Μάρτιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Το Περδικάκι είναι φυτό με γυρεοκκόκους  υψηλής αλλεργιογονικότητας [2].

Κλινική εικόνα της αλλεργίας στο Περδικάκι
Τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινοεπιπεφυκίτιδας ή του άσθματος που προκαλούνται από το περδικάκι είναι εντονότατα, ιδίως όταν την εποχή της έντονης ανθοφορίας επικρατούν ισχυροί άνεμοι.

Οι ασθενείς εκτός από το μπούκωμα της μύτης, τη ρινόρροια, τον κνησμό της μύτης και τα φταρνίσματα, παραπονούνται πολλές φορές για δακρύρροια, κνησμό στα μάτια και για φαγούρα στο ρινοφάργγα και στοματοφάρυγγα [3]. Το περδικάκι υπεραφθονεί όπου υπάρχουν δένδρα που ποτίζονται, όπου ξεφυτρώνουν  γύρω από τα δένδρα που δέχονται  το πότισμα .

Το περδικάκι είναι φυτό πολύ διαδεδομένο στη Σύρο, διότι οι κλιματολογικές συνθήκες και τα  επίπεδα υγρασίας που επικρατούν στο νησί ευνοούν τη συντήρησή του, όλες τις εποχές του έτους.

Oι γυρεόκοκκοι που απελευθερώνονται από το ανθισμένο περδικάκι θεωρούνται υψηλότατης αλλεργιογονικότητας και προκαλούν έντονα συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας, αλλεργικής ρινοεπιπεφυκίτιδας και αλλεργικού άσθματος, στα ευαισθητοποιημένα άτομα των κατοίκων των παραλίων των χωρών της Μεσογείου και των νήσων της.

Σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων συναντά κανείς περδικάκι μέσα και έξω από τα χωριά και τις πόλεις. Η νήσος Σύρος, αν και είναι ένα άνυδρο νησί, εν τούτοις φιλοξενεί περδικάκι ακόμη και στους σκιερούς δρόμους ή σοκάκια του νησιού εκεί που οι τοίχοι των κατοικιών σχηματίζουν γωνία με το έδαφος.

Περδικάκι σε τοίχο κατοικίας στην Ερμούπολη της  νήσου Σύρου (Φωτογραφία: Τρύπατζη Ευφροσύνη)

Τα αλλεργικά νοσήματα από το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα είναι διαδεδομένα στη Σύρο, όπως και σε κάθε περιοχή της Ελλάδος, αλλά και της Ευρώπης.

Βεβαίως οι πάσχοντες επιδεικνύουν ευαισθησίες εκτός από το περδικάκι και προς άλλα φυτα αλλεργιογονικού ενδιαφέροντος, όπως τα αγρωστώδη (αγριάδα), τσουκνίδα, χηνοπόδιο, ελιά, κυπαρίσι.

Η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων των πασχόντων από αλλεργία στο περδικάκι  επηρεάζονται από τη διάρκεια της ανθοφορίας (πολλοί γιατροί, αλλά και ασθενείς  πιστεύουν στην πραγματικότητα ότι η ανθοφορία του περδικακιού διαρκεί όλο το χρόνο), από το  φορτίο γυρεοκόκκων της ατμόσφαιρας (που φαίνεται να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου), από την ηλικία των πασχόντων (η παραγωγή ειδικών  IgE ανοσοσφαιρινών ποικίλλει στις διάφορες ηλικίες και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων επηρεάζεται από τον αυξημένο αριθμό των ειδικών IgE ανοσοσφαιρινών), την ένταση και διάρκεια της αλλεργικής φλεγμονής μετά την έκθεση στα αλλεργιογόνα των γυρεοκόκκων του περδικακιού. 

Επιπλέον, η μοριακή διάγνωση επιτρέπει τον καθορισμό μιας ακριβούς ορθής διάγνωσης, διαφοροποιώντας την απλή ευαισθητοποίηση από την  πραγματική αλλεργία [4].

Αντιμετώπιση της αλλεργίας στο περδικάκι
Η αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας γίνεται, αφού την  έχει διαγνώσει   ο ή η ωτορινολαρυγγολόγος, παίρνοντας λεπτομερές ιστορικό, κάνοντας κλινική ΩΡΛ εξέταση και  ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού (skin prick tests).

Με αυτές τις δοκιμασίες ανακαλύπτεται ότι η αιτία των αλλεργικών συμπτωμάτων του ασθενούς, τα οποία  προκαλούνται εξ αιτίας της ευαισθησίας του, στο περδικάκι  ή και κάποια άλλα αλλεργιογόνα φυτά.

Όμως υπάρχουν και άτομα που ταυτόχρονα με την αλλεργία στο περδικάκι έχουν ευαισθησίες  στα ακάρεα της σκόνης  του σπιτιού ή μύκητες ή οικόσιτα ζώα, όπως ο σκύλος και η γάτα.

Τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας αυτών των ασθενών  αντιμετωπίζονται  ανακουφιστικά με τη χορήγηση συμβατικών αντιαλλεργικών φαρμάκων (τοπικά ή συστηματικά αντιισταμινικά), συχνό καθαρισμό της μύτης με υπέρτονο διάλυμα φυσιολογικού ορού, ουδέτερου pH (Osmoclean Hypertonic Nasal  Spray), ενδορρινικά κορτικοστεροειδή, κλπ.

Όμως η ριζική θεραπεία και εξαφάνιση της υπερευαισθησίας προς τα διάφορα αλλεργιογόνα φυτικά ή και άλλα αλλεργιογόνα επιτυγχάνεται με την απευαισθητοποίηση, που γίνεται με ανοσοθεραπεία (υπογλώσσια ή με υποδόρια ένεση), χρησιμοποιώντας εκχυλίσματα αλλεργιογόνων, προς τα οποία έχει αποδειχτεί η ευαισθησία των ασθενών.[Βλέπε: ALLERGOVAC SUBLINGUALE].

Έχει αποδειχτεί ότι τα αλλεργιογόνα εκχυλίσματα της   P. judaica και της  P. officinalis παρουσιάζουν υψηλή διασταυρουμένη αντιδραστικότητα. Γιαυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνον το εκχύλισμα της P. officinalis ή της P.Judaica , τόσι για τη διάγνωση, όσο και για την ανοσοθεραπεία  των ασθενών που είναι αλλεργικοί στο περδικάκι [5].

Προϋπόθεση  για την επιτυχή αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας είναι η γνώση και ο εντοπισμός των αλλεργιογόνων φυτών του τόπου κατοικίας των πασχόντων,  η επίδειξη των αλλεργιογόνων φυτών στους πάσχοντες και η ενημέρωση για την ανάγκη της ριζικής θεραπείας της αλλεργικής ρινίτιδας με ανοσοθεραπεία.
Τα άτομα με αλλεργική ρινίτιδα που έχουν κάνει ανοσοθεραπεία σε ποσοστό 96% βάζουν σε πλήρη έλεγχο τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας και  έχουν σχεδόν μηδενίσει την πιθανότητα η ρινίτιδά τους να εξελιχτεί σε αλλεργικό άσθμα.
Επειδή τα αλλεργικά άτομα στο περδικάκι εύκολα και ταχύτερα μπορεί να εμφανίσουν αλλεργικό άσθμα, θα πρέπει να ενημερώνονται οι ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα και αλλεργία στο περδικάκι, ώστε έγκαιρα να  χρησιμοποιούν  την υπογλώσσια ανοσοθεραπεία [6].

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

1. Ciprandi G, Puccinelli P, Incorvaia C, Masieri S. Parietaria Allergy: An Intriguing Challenge for the Allergist. Medicina (Kaunas). 2018 Dec 7;54(6):106.

2.Cvitanović S.Allergy to Parietaria officinalis pollen. Croat Med J. 1999 Mar;40(1):42-8.

3.Γκέλης Ν. Δημήτριος. Η Αλλεργία στην Ωτορινολαρυγγολογία. 1965

4. Longo V, Costa MA, Cibella F, Cuttitta G, La Grutta S, Colombo P. Multiple IgE recognition on the major allergen of the Parietaria pollen Par j 2. Mol Immunol. 2015 Feb;63(2):412-9.

5.Cancelliere N, Iglesias I, Ayuga Á, Enrique Miranda E.  Cross-reactivity between Parietaria judaica and Parietaria officinalis in immunotherapy extracts for the treatment of allergy to Parietaria. .Biomed Rep. 2020 Jun;12(6):326-332.

6. Jutel M, Bartkowiak-Emeryk M, Bręborowicz A, Cichocka-Jarosz E, Emeryk A, Gawlik R, Gonerko P, Rogala B, Nowak-Węgrzyn A, Samoliński B; IT Section, PTA. Sublingual immunotherapy (SLIT)--indications, mechanism, and efficacy: Position paper prepared by the Section of Immunotherapy, Polish Society of Allergy.. Ann Agric Environ Med. 2016 Mar 23;23(1):44-53.