Επίπεδα βιταμίνης D3 και διατήρηση της υγείας©

Χρηστίδης Θωμάς

Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ΩΡΛ Αλλεργία, Εναλλακτική Ιατρική, Ομοιοπαθητική, Συμπληρωματική Ιατρική και Ολιστική Ιατρική

Σαμψάκης Ιωάννης

Ωτορινολαρυγγολόγος, Αθήνα

Ψαρουδάκης Δημήτριος

Ωτορινολαρυγγολόγος, Αττική

Χρυσάφης Παρασκευάς

Ωτορινολαρυγγολόγος, Δράμα

Ταραράς Βασίλειος

Ωτορινολαρυγγολόγος, Αθήνα

H καρκινοπροστατευτικότητα της βιταμίνης D3
Μέχρι σήμερα υπάρχουν πειστικές έρευνες ότι η βιταμίνη D, τόσον εργαστηριακά  (in vitro), όσο και σε προκλινικά μοντέλα πειραματζώων,  τροποποεί τη διαφοροποίηση , πολλαπλασιασμό και απόπτωση των καρκινικών κυττάρων. Το εάν η βιταμίνη D  προλαβαίνει τον καρκίνο στους ανθρώπους ή περιορίζει την εξέλιξη ενός καρκίνου χρειάζεται απαντήσεις. Από τις επιδημιολογικές και  έρευνες παρατήρησης  που σχετίζονται με τα επίπεδα του κύριου μεταβολίτη της βιταμίνης D3, της 25-υδροξυβιταμίνης D3 και τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου παρατηρείται μια αντίστροφη σχέση. 

Αυτό ισχύει για τους περισσότερους καρκίνους, όπως του καρκίνου του μαστού, του ορθοκολικού, της λευχαιμίας, του λεμφώματος και του προστάτη, αν και για το κάθε είδος καρκίνου υπάρχουν επίσης μελέτες που έχουν αποτύχει μια τέτοια αντίστροφη σχέση. [1].

Οι συσσωρευμένες αποδείξεις μέχρι σήμερα δείχνουν ότι τα δυνητικά οφέλη της βιταμίνης D3 στον καρκίνο δεν είναι μόνο ο αντικαρκινικός κυτταρικός πολλαπλασιασμός, που συνδέεται με τα αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα του, όπως η καταστολή του μεταβολισμού των προσταγλανδινών  και η ανακοπή της NF-κB σηματοδότησης, αλλά επίσης η καταστολή των μεταστάσεων του όγκου και η αγγειογένεση. Δηλαδή η βιταμίνη D3 δρα και αντιμεταστατικά [2].

Η υποστήριξη της άποψης ότι η βιταμίνη D3 ασκεί αντικαρκινικό αποτέλεσμα στηρίζεται στο γεγονός ότι, πολλά κύτταρα των διαφόρων ιστών του σώματος έχουν τη δυνατότητα να μετατρέπουν την 25(OH)D3, που είναι ο κύριος μεταβολίτης της βιταμίνης D3,  σε 1,25(OH)2D,που είναι ο ποιο ενεργός μεταβολίτης αυτής της βιταμίνης. Οι επιδημιολογικές μελέτες που υπήρχαν μέχρι το 2005 δεν ανέφεραν αν τα επίπεδα των μετρήσεων των επιπέδων της βιταμίνης D  αύξαναν άμεσα το συνολικό  κίνδυνο και θνησιμότητα από καρκίνο.

Παρά τούτο η παρουσία υψηλής θνησιμότητας από καρκίνο στις περιοχές της γής με μικρότερη υπεριώδη ακτινοβολία Β , όπως και μεταξύ των Αφρο-Αμερικανών και των υπέρβαρων και παχύσαρκων  είναι συμβατά με τα οφέλη της βιταμίνης D3 επί της ελάττωσης της θνησιμότητας από αυτή τη νόσο.
Επιπροσθέτως υπάρχει  πτωχότερη πιθανότητα επιβίωσης ένεκα του καρκίνου  στα άτομα που όταν διαγνωστήκαν  με καρκίνο  τα επίπεδα της βιταμίνης D3 ήσαν πολύ χαμηλά. Αυτό δείχνει τα επωφελή αποτελέσματα της παρουσίας υψηλών επιπέδων βιταμίνης D3 σε όλα τα στάδια της καρκινογένεσης [3].

Η έρευνα προοπτικών μαζικών ερευνών που αφορούσαν την καρδιοκυκλοφορική υγεία και την πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου έδειξε τη δημιουργία αυξημένου οφέλους όταν υπήρχαν υψηλότερα επίπεδα της 25(OH)D3 (μέσες τιμές μεταξύ 75 και 110nmol/l). Οι αποδείξεις ότι τα υψηλότερα επίπεδα της  25(OH)D3 που αποκτώνται, είτε με τη συστηματική έκθεση του γυμνού σώματος στον ήλιο στο μέσον των ημερών του καλοκαιριού, είτε με τη συμπληρωματική λήψη ωιταμίνης D3 από το στόμα ανακόπτουν την ορθοκολική καρκινογένεση είναι ουσιαστικές [4].

Τα αποτελέσματα της βιταμίνης D3  επί του επιγενετικού προγραμματισμού του εμβρύου και της ρύθμισης των γονιδίων  θα μπορούσε υποθετικά να εξηγήσει γιατί η βιταμίνη D3 αναφέρεται  ότι δρα ευεργετικά καθόλη τη διάρκεια της ζωής. .Υπάρχει η διαρκώς αυξανόμενη τάση της αύξησης των επιπέδων της βιταμίνης D3 στα παιδιά και τους ενήλικες παγκοσμίως για τη βελτίωση της μυοσκελετικής υγείας, τον πεεριορισμό των χρονίων νόσων, όπως οι διάφοροι καρκίνοι, αυτοάνοσα νοσήματα, λοιμώδεις νόσοι, διαβήτης τύπου2 , νευρογνωσιακές διαταραχές και θνησιμότητα [5].

Πηγές βιταμίνης D3 για τους ανθρώπους

Η ηλιακή ακτινοβολία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3  είναι οι δύο κύριες πηγές βιταμίνης D3 για τους ανθρώπους.

Οι ιατρικές συστάσεις της    αποφυγής της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία για την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος έρχονται σε σύγκρουση με τις συστάσεις της ανάγκης έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία με στόχο την αύξηση των επιπέδων της 25-υδρόξυβιταμίνης-D3, που είναι που είναι απαραίτητη για την υγεία των οστών.

Σχέση των επαρκών επιπέδων της βιταμίνης D3 και της διατήρησης της υγείας

Οι Rhodes et al (2010) βρήκαν ότι μετά από έκθεση βραχείας διαρκείας στο μέσο μιας θερινής ημέρας του35%της επιφάνειας του σώματος για 13 λεπτά, επιτυγχάνονται ανεπαρκή επίπεδα 25(OH)D3   ≥20ng/ml(-1)] και  πρότειναν ότι τα ευνοϊκά (optimal) για την υγεία του ατόμου επίπεδα της 25(OH)D3 πρέπει να είναι ≥32 ng/ml(-1) ή 80 nmol/l. [6]

Οι Bischoff-Ferrari HA et al (2009), κάνοντας διπλές τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες σε 2426 περιπτώσεις καταγμάτων από πτώση και 42.279 καταγμάτων (εκτός από σπονδυλικά κατάγματα), βρήκαν ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ των αποτελεσμάτων στην επούλωση των καταγμάτων των ατόμων που πήραν υψηλότερες και χαμηλότερες δόσεις βιταμίνης D3 [7].

Παρατήρησαν επίσης ότι όσο υψηλότερες ήταν οι τιμές της 25(OH)D3 στον  ορό των ασθενών, υπήρχε μεγαλύτερος περιορισμός των πτώσεων και των καταγμάτων. Τα ευνοϊκότερα αποτελέσματα παρατηρήθηκαν στα άτομα που είχαν πάρει τις υψηλότερες δόσεις της βιταμίνης D3, 700 έως 1000IU ημερησίως ή μέσα επίπεδα της 25(OH)D3 στον ορό μεταξύ των 75 και 110nmol/l (30-44ng/ml).

Η έρευνα προοπτικών μαζικών ερευνών που αφορούσαν την καρδιοκυκλοφορική υγεία και την πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου έδειξε τη δημιουργία αυξημένου οφέλους όταν υπήρχαν υψηλότερα επίπεδα της 25(OH)D (μέσες τιμές μεταξύ 75 και 110nmol/l).

Σε 25 διπλές τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες, τα μέσα επίπεδα ασβεστίου του ορού δεν είχαν σχέση με τη λήψη από το στόμα βιταμίνης D3 μέχρι 100.000ΙU ημερησίως ή επίπεδα 25(OH)D3 μέχρι  τα 643nmol/l.

Μέσα επίπεδα 25(OH)D3 από 75 έως 110nmol/l επιτεύχθηκαν στις πλείστες διπλές τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες με δόση 1,800 έως 4,000IU βιταμίνης D3 ημερησίως χωρίς κανένα κίνδυνο.

Για την καλύτερη λειτουργία του οργανισμού και την πρόληψη των πτώσεων  και των καταγμάτων από πτώση τα επίπεδα της 25-υδροξυβιταμίνης D3 πρέπει να ξεπερνούν τα  60 nmol/l [8]

Τα πλεονεκτκτικότερα επίπεδα της 25(ΟΗ)D3 στον ορό φαίνεται ότι είναι τουλάχιστον  τα 75nmol/1 (30ng/ml), ενώ για την πρόληψη του καρκίνου  τα επιθυμητά επίπεδα πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ των  90-120 nmol/l (36-48 ng/ml). Η καθημερινή λήψη όχι λιγότερο από τις 1000ΙU (25 mcg) βιταμίνης D3  μπορεί να φτάσει τουλάχιστον το 50% του πληθυσμού  μέχρι τα  75 nmol/l. Γιαυτό χρειάζονται υψηλότερες δόσεις  για τους περισσοτέρους ανθρώπους για να φτάσουν στα επιθυμητά επίπεδα. Η λήψη 2000ΙU ημερησίως  μπορεί ασφαλώς να επιτύχει αυτό το στόχο για αρκετά άτομα, ενώ η δόση των 4000ΙΘ θεωρείται επαρκής και ασφαλής [9]..

Για την αντιμετώπιση της σκληρυνσης κατάπλάκας δοκιμάζονται δοσολογίες βιταμίνης D3των 5000-10000 ημερησίως, 24 εβδομάδες [10].

Πίνακας 1. Επίπεδα βιταμίνης D3 (25-Yδρόξυβιταμίνη-D3) (Bischoff-Ferrari HA et al 2009, Rhodes LE et al 2010)

Βιβλιογραφία
                                                                                                                 

1. Kennel KA, Drake MT. Vitamin D in the cancer patient. Curr Opin Support Palliat Care. 2013 Sep;7(3):272-7. doi: 10.1097/SPC.0b013e3283640f74.
2. Xu J, Li W, Ma J, Liu J, Sha H, Xu J, Zhou S, Wang F, Ma Q. Vitamin D - pivotal nutraceutical in the regulation of cancer metastasis and angiogenesis. Curr Med Chem. 2013 Jul 24. [Epub ahead of print]
3.  Giovannucci E. The epidemiology of vitamin D and cancer incidence and mortality: a review (United States). Cancer Causes Control. 2005 Mar;16(2):83-95.
4. Giovannucci E. The epidemiology of vitamin D and cancer incidence and mortality: a review (United States). Cancer Causes Control. 2005 Mar;16(2):83-95.
5. Hossein-Nezhad A, Holick MF. Vitamin d for health: a global perspective. Mayo Clin Proc. 2013 Jul;88(7):720-55. doi: 10.1016/j.mayocp.2013.05.011. Epub 2013 Jun 18.
6. Rhodes LE, Webb AR, Fraser HI, Kift R, Durkin MT, Allan D, O’Brien SJ, Vail A, Berry JL. Recommended Summer Sunlight Exposure Levels Can Produce Sufficient (>/=20ng ml(-1)) but Not the Proposed Optimal (>/=32ngml(-1))25(OH)D Levels at UK Latitudes. J Invest Dermatol. 2010 Jan 14.7. Bischoff-Ferrari HA, Dawson-Hughes B, Staehelin HB, Orav JE, Stuck AE, heiler R, Wong JB, Egli A, Kiel DP, Henschkowski J. Fall prevention with supplemental αnd active forms of vitamin D :ameta-analysis of randomised controlled trials. BMJ. 2009 Oct 1; 339:b3692.

8. Bischoff-Ferrari H. Vitamin D - from essentiality to functionality. Int J Vitam Nutr Res. 2012 Oct;82(5):321-6. doi: 10.1024/0300-9831/a000126.

9. Bischoff-Ferrari HA. Optimal serum 25-hydroxyvitamin D levels for multiple health outcomes. Adv Exp Med Biol. 2008;624:55-71. doi: 10.1007/978-0-387-77574-6_5.
10. O Connell K, Kelly S, Kinsella K, Jordan S, Kenny O, Murphy D, Heffernan E, O Laoide R, O Shea D, McKenna C, Cassidy L, Fletcher J, Walsh C, Brady J, McGuigan C, Tubridy N, Hutchinson M. Dose-related effects of vitamin D on immune responses in patients with clinically isolated syndrome and healthy control participants: study protocol for an exploratory randomized double- blind placebo-controlled trial. Trials. 2013 Aug 27;14(1):272. [Epub ahead of print]