. Allergopedia

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΠΕΡΜΑ©

Γκόλας Ευάγγελος
Ωτορινολαρυγγολόγος, Ιωάννινα, Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας ΩΡΛ Αλλεργίας, Ανοσολογίας και Ρογχοπαθειών, Καλιάφα 1, Ιωάννινα 453 32, 2651 049006, .(JavaScript must be enabled to view this email address) http://www.egolas.gr
Πάγκαλος Άρης
Ωτορινολαρυγγολόγος, Άγιος Νικόλαος, Λασιθίου, Κρήτης, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ωτορινολαρυγγολογικής Αλλεργίας, Ανοσολογίας και και Ρογχοπαθειών, Ηρ. Πολυτεχνείου 8, Αγ. Νικόλαος 721 00 2841 089100, 6976766226
Τσακιροπούλου Ευαγγελία [Δρ]
Ιατρός, MD, MSc, PhD, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, Επιστημονικός, συνεργάτης της ΩΡΛ ΚΛινικής του Γ.Ν. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Θεσσαλονίκης, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ΩΡΛ Αλλεργία, Επείγουσα Ωτορινολαρυγγολογία, ΩΡΛ Φαρμακολογία και Θεραπευτική, Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας ΩΡΛ Αλλεργίας Ανοσολογίας και Ρογχοπαθειών, Ελληνικής Εταιρείας Φωνιατρικής και Φωνητικών Τεχνών. Ιατρείο:Μαυρομιχάλη 40, 54248, Θεσσαλονικη Τηλέφωνο: 2310 023360, Email: .(JavaScript must be enabled to view this email address), http://www.pedorl.gr
Μουσούρος Νίκος
Ωτορινολαρυγγολόγος, Άργος, Γεν. Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Ωτορινολαρυγγολογικής Αλλεργίας, Ανοσολογίας και Ρογχοπαθειών
Μπατζακάκης Δημήτριος
Ωτορινολαρυγγολόγος, Kαρπενήσι Ευρυτανίας
Βαλσαμάκης Θεόδωρος
Ωτορινολαρυγγολόγος, Αθήνα

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΣΤΟ ΠΛΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ©

Η αναφυλαξία στο πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος είναι σπάνιο φαινόμενο. Όταν συμβεί όμως είναι δυ¬νατόν να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή της γυναίκας που θα το υποστεί.

Η υπεραντιδραστικότητα προς το πλάσμα  του σπέρματος του ανθρώπου είναι μια σειρά από κλινικές διαταραχές, που εκδηλώνονται με τοπικές και συστηματικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας, ως επακόλουθο της επαφής με τα πρωτεϊνικά συστατικά του ανθρωπίνου σπέρματος.

Η πιο σοβαρή μορφή αυτής της υπεραντιδραστικότητας είναι η πρόκληση μιας κλασσικής συστηματικής αναφυλακτικής κατάστασης που προκαλείται με τη μεσολάβηση IgE αντισωμάτων. Η πιο ήπιες δερματικές ή εντοπισμένες αντιδράσεις μπορεί να προκληθούν μέσω κυτταρικών, μη IgE μηχανισμών.

Η υπεραντιδραστικότητα προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος είναι τεκμηριωμένη και θεωρείται ως μία από τις σοβαρότερες επιπλοκές που σχετίζονται με τη συνουσία. Η πρώτη περιγραφή της καταστάσεως αυτής έγινε το 1958 [1] και έκτοτε είχαν  περιγραφεί μέχρι το 2005 ογδόντα  περιπτώσεις στη διεθνή βιβλιογραφία [2, 16].

Η αναφυλαξία στο πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος είναι σπάνιο φαινόμενο. Όταν συμβεί όμως είναι δυνατόν να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή της γυναίκας που θα το υποστεί. Η γνώση της ύπαρξης αυτού του τύπου της αναφυλαξίας βοηθάει στην επιτυχή πρόληψη και θεραπεία της.

 

Μελέτη και έρευνα της αναφυλαξίας προς το ανθρώπινο σπέρμα
Η πρώτη μελέτη μιας τεκμηριωμένης περίπτωσης αλλεργικής αντίδρασης στο πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος περιγράφηκε το 1967 από τον Halpern και τους συνεργάτες του [3].

Στη μελέτη αυτή αναφέρεται η περίπτωση μιας υγιούς γυναίκας, ηλικίας 29 ετών που ζήτησε βοήθεια στο Ινστιτούτο Ανοσοβιολογίας του Παρισιού, το 1962, για έντονη αλλεργική αντίδραση, αμέσου τύπου (ατοπική), μετά την επιτέλεση συνουσίας. Η ασθενής εμφάνισε κνίδωση, οίδημα, συριγμό με σοβαρή δύσπνοια και πόνο στην περιοχή της πυέλου. Τα ανωτέρω συνέβησαν αμέσως μετά τη συνουσία και υποχώρησαν αυτόματα, μέσα σε 24 ώρες.

Η δερματική δοκιμασία (scratch test) έδειξε μια θετική δοκιμασία προς το σπέρμα του συζύγου και προς το σπέρμα ενός μάρτυρα. Όμως, η δερματική αντίδραση ήταν αρνητική στο ξεπλυμένο σπέρμα του συζύγου ή το σπέρμα ζώου.

Η δοκιμασία Prausnitz-Kiinstner επέδειξε οίδημα και ερύθημα σε μια αραίωση του σπέρματος 1:100. Μέσω της ηλεκτροφόρησης και της χρωματογραφίας οι ερευνητές εντόπισαν στον ορό ένα πρωτεϊνικό πλάσμα που ήταν υπεύθυνο για την αντίδραση. Οι προσπάθειες απευαισθητοποίησης με αναραίωτο ανθρώπινο σπερματικό υγρό δεν υπήρξαν επιτυχείς.

Στον Πίνακα που παρατίθεται πιο κάτω περιγράφεται η ετερογένεια των συμπτωμάτων 32 περιπτώσεων γυναικών με υπερευαισθησία στο πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος [2].

Όπως φαίνεται στον Πίνακα, οι περισσότερες γυναίκες ευρίσκονταν σε δεύτερη δεκαετία της ζωής τους. Αναφέρεται μια περίπτωση γυναίκας 46 ετών που παρουσίασε συμπτώματα μετά από συνουσία, για πρώτη φορά, αμέσως μετά από υστερεκτομή [4].

Μια άλλη γυναίκα, 57 ετών παρατήρησε τοπικές αντιδράσεις, αφότου ο σύζυγος της διέκοψε τη χρησιμοποίηση του προφυλακτικού μετά την εμμηνόπαυσή της [5].

Οι περισσότερες περιπτώσεις στον παρατιθέμενο Πίνακα εκδήλωσαν τα συμπτώματά τους, με την πρώτη συνουσία, ενώ το ένα τέταρτο απ' όλες τις γυναίκες είχε ιστορικό, προηγηθείσης κυήσεως.

Η αναφυλαξία προς τα συστατικά του σπερματικού πλάσματος δεν σχετίζεται πάντοτε με στειρότητα [16].  

 

Κλινική εικόνα της υπερευαισθησίας προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος
Τα συμπτώματα ξεκινούν μέσα σε μία ώρα , μετά τη σεξουαλική επαφή. Στις τοπικές αντιδράσεις περιλαμβάνεται ο αιδοιοκολπικός κνησμός,  αίσθημα καύσου (κάψιμο), το ερύθημα και το οίδημα στην περιοχή του αιδοίου ή σε άλλα σημεία, που έχουν έλθει σε επαφή με το σπέρμα. 
Οι συστηματικές αντιδράσεις που έχουν περιγραφεί είναι δύσπνοια, δυσφαγία, ρινοεπιπεφυκίτιδα, γενικευμένη κνίδωση, αγγειοοίδημα, δαστρεντερικά συμπτώματα, επιδείνωση υπάρχοντος άσθματος ή αναφυλακτικό Shock.

 

Έχει ανακοινθεί ότι η αναφυλαξία προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος μπορεί επίσης να εκδηλωθεί ως σύνδρομο αιδοιικής προδομίτιδας  [vulvar vestibulitis syndrome'] ή σύνδρομο καυστικού σπέρματος [burning semen syndrome]. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να συμβούν κατά τη διάρκεια της πρώτης σεξουαλικής επαφής. Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα υπεύθυνα για την αντίδραση αλλεργιογόνα  προέρχονται από τον προστάτη και ότι σχετίζονται με το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA, prostate-specific antigen)  [16].

Τουλάχιστον έξι από τις γυναίκες του παρακάτω Πίνακα εκδήλωσαν, από αιδοιοκολπίτιδα, μέχρι σταθερά δερματικά εξανθήματα. Οι επτά γυναίκες εκδήλωσαν αντιδράσεις, απειλητικές για τη ζωή τους, μετά τη συνουσία, που απαίτησαν επείγουσα αντιμετώπιση. Δεν έχουν ανακοινωθεί θάνατοι μετά από τοιούτου τύπου αναφυλαξία.

Γενικά, οι συστηματικές αντιδράσεις συνέβησαν σχεδόν αμέσως μετά την επαφή του δέρματος ή του βλεννογόνου με το σπερματικό υγρό, ενώ τα τοπικά συμπτώματα φάνηκαν με καθυστέρηση 30 λεπτών, έως αρκετών ωρών.

 

Ένα σημαντικός αριθμός ασθενών ανέφερε βαθμιαία επιδείνωση των συμπτωμάτων σε διάστημα ωρών έως ημερών με σταδιακή, αυτόματη υποχώρησή τους. Στο ιστορικό των ασθενών υπήρχαν και άλλου τύπου αλλεργικές αντιδράσεις, καθώς και θετικό οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας.

 

Αρνητικό ατοπικό ιστορικό βρέθηκε στις ασθενείς που εκδήλωσαν σταθερά δερματικά εξανθήματα ή συμπτώματα, που εντοπίστηκαν στην αιδοιοκολπική περιοχή.
Οι 7 από τις παθούσες ανέφεραν σχέσεις με πολλαπλούς συντρόφους. Μία γυναίκα ανέφερε συμπτώματα μόνο με το δεύτερο σύζυγο της, ενώ μία άλλη ανέφερε αντιδράσεις προς τρεις ξεχωριστούς άνδρες [6]. Στις περισσότερες περιπτώσεις έμεινε άγνωστο αν οι αντιδράσεις συνέβησαν μόνο με έναν σύντροφο.

 

Αν και μόνον το 60% των περιπτώσεων επιβεβαίωσε την πρόληψη των συμπτωμάτων με τη χρήση του προφυλακτικού ή την εφαρμογή διακεκομμένης συνουσίας, δεν αναφέρθησαν περιπτώσεις, που να προκλήθηκαν συμπτώματα μετά από ορθή χρησιμοποίηση του προφυλακτικού.

 

Η τυπική ασθενής με αναφυλαξία από το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος θα είναι ηλικίας 25 ετών περίπου. Αναφέρει γενικευμένη κνίδωση και κνησμό, με οίδημα της αιδοίο κολπικής χώρας και πόνο αμέσως μετά την επαφή με το σπέρμα.

 

Συνήθως έχει ένα ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας ή άσθματος και ένα οικογενειακό ιστορικό αλλεργικών διαταραχών. Οι αντιδράσεις προκαλούνται με όλους τους συντρόφους της και τα συμπτώματα της πρέπει να προλαμβάνονται πλήρως με τη χρήση προφυλακτικού.

 


Διάγνωση των αντιδράσεων υπερευαισθησίας προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος

Η διάγνωση της υπερευαισθησίας στο πλάσμα του σπέρματος τίθεται διενεργώντας της ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες χρησιμοπιώντας πλήρες σπέρμα του συντρόφου καθώς και μαρτύρων [18]. Οι ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες γίνονται, χρησιμοποιώντας σπέρμα του συντρόφου της ασθενούς σε αραιώσεις 10-3, 10-2 και 10-1.
Κανείς ασθενής δεν έχει αντιδράσει στα σπερματοζωάρια, τα οποία έχουν ξεπλυθεί από το πλάσμα τους [17].

 

Από τις 32 περιπτώσεις της βιβλιογραφίας που είχαν αναφερθεί μέχρι το 1989 [15] μόνον 3 γυναίκες έδειξαν αρνητικές δοκιμασίες κι αυτές είχαν μόνον εντοπισμένα συμπτώματα [7].

Η παθητική μεταφορά ή παθητική δερματική αναφυλαξία δείχνουν επίσης μια θετική ανταπόκριση σε ασθενείς με συστηματικές αντιδράσεις, αν και δεν συνιστάται να γίνονται για τον κίνδυνο μετάδοσης της ηπατίτιδας ή του AIDS. Είναι ενδιαφέρον ότι οι πάσχουσες γυναίκες δεν εμφανίζουν αντισώματα προς
τα σπερματοζωάρια, εκτός από μία περίπτωση [4].

Με τις in vitro δοκιμασίες ελέγχονται οι ολικές IgE, οι ειδικές IgE, η RAST ή Human seminal plasma (HSP)- immunoCAP και οι δοκιμασία απελευθέρωσης ισταμίνης από τα λευκοκύτταρα.


Οι in vitro δοκιμασίες, όπως η μέτρηση των ολικών IgE, η RAST και η δοκιμασία απελευθέρωσης ισταμίνης από τα λευκοκύτταρα δίδουν ποικίλα αποτελέσματα. Τούτο οφείλεται ίσως στις διαφόρου τύπου τεχνικές, που εφαρμόζονται, στις διάφορες ερμηνείες των αποτελεσμάτων τους, στη μικρή ποσότητα του δείγματος σπέρματος που χρησιμοποιείται ή στην ύπαρξη άλλων άγνωστων  μηχανισμών. Από τις 32 περιπτώσεις που ήταν γνωστές μέχρι το 1989, μόνον οι 12 ανέφεραν αρνητική τη RAST κι απ' αυτές οι 4 παρουσίασαν συστηματικές αντιδράσεις και οι 8 μόνον τοπικά συμπτώματα [2].

 

Παθογένεια των αντιδράσεων υπερευαισθησίας προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος
Αντιδράσεις που προκαλούνται με τη μεσολάβηση IgE σφαιρινών: Έχει επιδειχτεί ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η υπεραντιδραστικότητα προς το πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος οφείλεται στη μεσολάβηση ΙgE αντισωμάτων προς ένα γλυκοπρωτεϊνικό στοιχείο του  σπερματικού πλάσματος [3, 5, 15].

 

Υποστήριξαν ότι πρόκειται  για μια απτίνη που βρίσκεται στο φάσμα  μεταξύ  της λευκωματίνης του ορού και της ταχείας άλφα2- σφαιρίνης. Στη συνέχεια το 1973, με τη βοήθεια χρωματογραφίας, απομονώθηκε ένα πρωτεϊνικό κλάσμα του σπερματικού πλάσματος της τάξης των 20-30.000 daltοns,  που φέρει το 90% της αλλεργικής δραστηριότητας. Τούτο επιβεβαιώθηκε  με τις δερματικές δοκιμασίες και τη δοκιμασία  απελευθέρωσης ισταμίνης από λευκοκύτταρα. Στη συνέχεια  ανακάλυψαν ότι, η εν λόγω πρωτεΐνη μπορεί να απομονωθεί από τον προστατικό ιστό [10].

Αντιδράσεις που δεν οφείλονται στη μεσολάβηση IgE αφαιρινών: Από τις 32 περιπτώσεις που αναφέρθηκαν  στο παρόν κεφάλαιο, οι τρεις εκδήλωσαν κυρίως  αντιδράσεις μετά από έκθεση σε πλάσμα ανθρωπίνου  σπέρματος και επέδειξαν αρνητικές δερμοαντιδράσεις. Καμμία από τις ασθενείς δεν είχε ατομικό ή οικογενειακό  ιστορικό ατοπίας και οι ανοσολογικές δοκιμασίες ήσαν αρνητικές.

 

Γι' αυτές τις περιπτώσεις διατυπώθηκαν  διάφορες θεωρίες, όπως η δευτεροπαθής ευαισθησία με αντιγόνα διασταυρουμένης αλλεργιογονικότητας, απώλεια του φυσιολογικού πλάσματος του ανθρωπίνου  σπέρματος (λόγω χρονιάς νόσου, αφαίρεσης σπερματικού πόρου κλπ), διάσπαση της φυσιολογικής  ανοσοτροποποίησης στη γεννητική κοιλότητα της γυναίκας  (εγκυμοσύνη, λοίμωξη).

 

Διαφορική διάγνωση
Είναι δυνατόν να προκληθούν σπανίως αντιδράσεις  υπερευαισθησίας μετά από έκκριση των μεταβολιτών ενός φαρμάκου, δια του σπέρματος. Ευαισθητοποίηση είναι δυνατόν να προκαλέσουν λοιμώδεις παράγοντες .  Καθ' υποτροπήν κολπίτιδα μπορεί να προκληθεί  με έναν μηχανισμό που συμμετέχουν αντι-κάντιντα αντισώματα [11].

Αντίδραση μπορεί να προκληθεί, μετά την εισαγωγή  στον κόλπο μιας ατοπικής γυναίκας, ενός εξωγενούς αλλεργιογόνου και να προκληθούν τοπικά συμπτώματα. 
Δερματίτιδα εξ επαφής μπορεί να προκληθεί από χρησιμοποίηση προφυλακτικού. Η αντίδραση μπορεί να οφείλεται σε υπερευαισθησία της γυναίκας στο φυσικό ελαστικό του προφυλακτικού, στα συστατικά του, το λιπαντικό μέσο και στην εφαρμογή κάποιας σπερματοκτόνου χημικής ουσίας.

Αν η γυναίκα παρουσιάζει συμπτώματα, παρά  τη σωστή  χρησιμοποίηση του προφυλακτικού, σκέπτεται κανείς  και την πρωτοπαθή ή τη δευτεροπαθή δυσπαρεύνια.

Η υπερευαισθησία στο πλάσμα του ανθρωπίνου σπέρματος μπορεί να μιμηθεί τη χρόνια κολπίτιδα [19].


Θεραπεία
Η υπερευαιασδθησία στο πλάσμα του ανθρώπινου σπέρματος  αντιμετωπίζεται με την αποχή, τη χρήση προφυλακτικού, φαρμακευτική συμπτωματική θεραπεία, υποδόρια ανοσοθεραπεία και τοπική ενδοκολπική απευαισθητοποίηση με ανθρώπινο πλάσμα σπέρματος [20].

Αναφέρεται η δυνατότητα απευαισθητοποίησης της γυναίκας που πάσχει, χρησιμοποιώντας αραιώσεις του σπερματικού πλάσματος του συζύγου, επί 1,5 έτος.
Υπήρξαν ασθενείς που παρέμειναν χωρίς συμπτώματα μετά από αποευαισθητοποίηση, επί 8 έτη. Άλλοι απευαισθητοποιούν τις ασθενείς χρησιμοποιώντας αντιγονικά κλάσματα που λαμβάνονται από το πλάσμα του ανθρω¬πίνου σπέρματος [4].  Έχει επιδειχτεί το προστατευτικό αποτέλεσμα της χρόνιας ενδοκολπικής εφαρμογής κρέ¬μας χρωμολύνης 8% [3].

 

Πρόληψη
Η πρόληψη επιτυγχάνεται με την εκπαίδευση των ασθενών για την ορθή χρησιμοποίηση του προφυλακτι¬κού. Αν υπάρχει ιστορικό αναφυλαξίας, η άρρωστη και ο σύντροφος της θα πρέπει να εκπαιδεύονται στη χρήση της αδρεναλίνης. Η γυναίκα πρέπει να φοράει κάποιο βραχιόλι που να γράφει ότι είναι αλλεργική.

Επίσης προληπτικά μπορεί να δράσει και η χρόνια ενδοκολπική εφαρμογή κρέμας χρωμολύνης 8%. Η εφαρμογή της ανοσοθεραπείας σε επιλεγμένες περιπτώσεις έχει αποβεί χρησιμότατη. Έχει επιδειχτεί επίσης ότι προλαβαίνονται τόσον οι τοπικές, όσο και οι συστηματικές αντιδράσεις άμεσης υπερευαισθησίας, αν τοποθετείται ενδοκολπικώς κρέμα χρωμολύνης 4%, τριάντα λεπτά πριν από τη συνουσία [14].

 

Εκτός από την εκπαίδευση των ασθενών, οφείλουν και οι γιατροί όλων των ειδικοτήτων να μπορούν να διαγνώσουν ότι η ασθενής προς την οποίαν κλήθηκαν να δώσουν τις πρώτες βοήθειες, μπορεί να έχει πάθει αναφυλακτική αντίδραση μετά από συνουσία.

Ιδιαίτερα ο ωτορινολαρυγγολόγος, ο οποίος πάντοτε είναι σε ετοιμότητα διάνοιξης των αεροφόρων οδών, σ' οποιοδήποτε άτομο με οίδημα του λάρυγγα, πρέπει να είναι ενήμερος αυτής της μορφής της αναφυλαξίας.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Specken J. L. Η.: Fen Merkwardig geval van allergi in de gynaecologie. Ned Tjidschr Verloskd Gynaecol, 58: 314-318: 1958.
2. Presti Ν. E., Druce Η. M.: Hypersensitivity reactions to human seminal plasma. Annals ot Allergy. 63: 477-481: 1989.
3. Halpern Β. N. et al: Clinical and immunological study of an exceptional case of reaginic type sensitization to human seminal fluid. Immunology, 12: 247-258: 1967.
4. Bernstein I. L. et al: Localized and systemic hypersensitivity reactions to human seminal fluid. Ann. Intern. Med. 94 (Part I): 459-465: 1981.
5. Kroon S.: Allergy to human seminal plasma: a presentation of six cases. Acta Dermatovener (Stockh.); 60: 436-439: 1980.
6. Mikkelsen E. J. et al: Allergy to human seminal fluid. Ann. Allergy; 34: 239-243:1975.
7. Best C. L. et al: Fixed cutaneous eruptions to seminal plasma challenge: a case report. Fertil. Steril. 50: 532-534: 1988.
8. Reunala Τ. et al: Immunoglobulin Ε mediated severe allergy to human seminal plasma. Fertil. Steril. 28: 832-835: 1977.
9. Levine Β. Β. et al: Allergy to human seminal plasma. N. Engl. J. Med. 288: 894-896: 1973.
10. Schulz Κ. H. et al: Allergy to seminal fluid (letter). N. Engl. J. Med. 290: 916: 1974.
11. Witkin S. S.: Immunology of recurrent vaginitis. Am. J. Reproductive Immunol. Microbiol. 15: 34-37: 1987.
12. Blair H. et al: Asthma and urticaria induced by seminal plasma in a woman with IgE antibody and T-lymphocyte responsiveness to a seminal plasma antigen. Clin. Allergy 15: 117-130: 1985.
13. Goldenhersh M. J., Saxon Α.: Seminal fluid hypersensitivity (SFH): a new approach (abstract). Ann. Allergy 62: 256: 1989.
14. Bosso J. V. et al: Prevention of local and systemic hypersensitivity to seminal fluid (SF) by intravaginal Cromolyn. Allergie et Immunology 22 (6): 254: 1990.
15. Ebo D. G. et al: Human seminal plasma anaphylaxis (HSPA): Case report and literature review. Allergy 50: 747-750: 1995.
16. Weidinger S, Ring J, Köhn FM. IgE-mediated allergy against human seminal plasma. Chem Immunol Allergy. 2005;88:128-38.
17. Carroll M, Horne G, Antrobus R, Fitzgerald C, Brison D, Helbert M. Testing for hypersensitivity to seminal fluid-free spermatozoa. Hum Fertil (Camb). 2013 Jun;16(2):128-31. doi: 10.3109/14647273.2013.800238. Epub 2013 Jun 10.
18. Sublett JW, Bernstein JA. Seminal plasma hypersensitivity reactions: an updated review. Mt Sinai J Med. 2011 Sep-Oct;78(5):803-9. doi: 10.1002/msj.20283.
19. Lee-Wong M, Collins JS, Nozad C, Resnick DJ. Diagnosis and treatment of human seminal plasma hypersensitivity. Obstet Gynecol. 2008 Feb;111(2 Pt 2):538-9.
20. Wolthers OD. A five-year followup of human seminal plasma allergy in an 18-year-old woman. Case Rep Med. 2012;2012:257246.

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή και χρήση του στο διαδίκτυο ή οποιοδήποτε άλλο έντυπο μέσο, εκτός και αν ζητηθεί έγγραφη άδεια από τον ιδιοκτήτη της παρούσας ιστοσελίδας.