Αναφυλαξία μετά απο βαριούχο υποκλυσμό

Γκέλη Αικατερίνη

Ιατρός, Ακτινοδιαγνώστρια, Άσσος, Κόρινθος, τηλ 6944644820

Η ακτινολογική εξέταση του εντέρου μετά από βαριούχο υποκλυσμό θεωρείται μια σχετικώς αθώα ακτινο­λογική εξέταση. Οι περισσότερες επιπλοκές του βαριούχου υποκλυσμού αναφέρονται στη διάτρηση του ορθού. Οι αλλεργικές αντιδράσεις στο σκιαγραφικό υλικό του υποκλυσμού θεωρούνται σπάνιες, αν και υπάρχουν ανα­φορές αλλεργικών επιπλοκών συνεπεία του σκιαγραφι­κού υλικού ή του γλυκαγόνου [1, 2].
Οι περισσότερες ανακοινώσεις αφορούν αρκετά ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις με κνησμό, κνίδωση και κάποιο οίδημα [2]. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που οι αντιδρά­σεις ήταν σοβαρότερες και προκλήθηκε αναπνευστική και κυκλοφοριακή ανακοπή μετά από μία μόνο εξέταση με βαριούχο υποκλυσμό [3, 7].

Έχει αναφερθεί και πρόκληση θανάτου μετά από βαριούχο υποκλυσμό, συνεπεία αναφυλακτοειδούς αντί­δρασης [4, 5].

Η πιθανότητα να προκληθεί αλλεργική αντίδραση μετά από βαριούχο υποκλυσμό είναι 1:750.000 εξετάσεις [2]. Υπάρχουν ανακοινώσεις, που αναφέρουν την πρόκληση αναφυλακτικού shock, από τα οποίo επεβίωσαν οι ασθε­νείς μετά από εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων.

Αν και το θειικό βάριο είναι αδρανές υλικό, που δεν θεωρείται αλλεργιογόνο και επομένως υπεύθυνο για την αναφυλακτοειδή αντί­δραση, θεωρείται ως πιθανό αίτιο της αντίδρασης κά­ποιο από τα έκδοχα του μίγματος.

Συνήθως το μίγμα περιέχει προπυλενογλυκόλη, υδροξυπροπυλμεθυλκυτταρίνη, καρβομερές 934Ρ, μεθυλ- και προπυλπαραμπένια και υδοξείδιο του νατρίου [5].

Από όλα αυτά πιστεύεται το πιθανότερο να προκαλεί την αντίδραση είναι τα παραμπένια, χωρίς να αποκλείεται και το ρύγχος του κλύ­σματος, που είναι κατασκευασμένο από φυσικό ελαστι­κό.

O Ownby DR et al [8] , κατά το χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο του 1989 μέχρι το Μάρτιο του 1990 αντιμετώπισαν έξι ασθενείς, που εκδήλωσαν σημεία και συμπτώματα αναφυλαξίας κατά τη διέρκεια εξέτασης με βαριούχο υποκλυσμό.

Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας άρχισαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του υποκλυσμού, συνήθως μέσα σε 10 λεπτά από την έναρξη της εξέτασης.  Η κυριότερη εκδήλωση της αναφυλαξίας ήταν η σοβαρή υπόταση, που συνήθως συνοδευόταν από οίδημα και κνίδωση. Τα συμπτώματα θεωρήθηκαν δυνητικά απειλητικά για τη ζωή σε όλους τους ασθενείς και ο ένας από τους ασθενείς απώλεσε τη ζωή του, παρά το γεγονός ότι η αντίδραση διαγνώστηκε και αντιμετωπίστηκε ανεπιτυχώς ως αναφυλακτική. Στους δύο από τους ασθενείς πάρθηκαν δείγματα ορού μέσα σε λίγες ώρες από την εκδήλωση της αντίδρασης και κατά την παθολογοανατομική εξέταση του θανόντος. Όλα τα δείγματα έδειξαν ανεβασμένες συγκεντρώσεις τρυπτάσης των μαστοκυττάρων, επιδεικνύοντας έτσι τη συστηματική απελευθέρωση χημικών μεσολαβητών της αναφυλαξίας.  Οι δοκιμασίες in vitro έδειξαν την παρουσία ΙgΕ ανοσοσφαιρινών ειδικών για τα αλλεργιογόνα του φυσικού ελαστικού (latex), στους πέντε από τους έξι ασθενείς.

Περαιτέρω δοκιμασίες  in vitro ανάσχεσης (inhibition) επιβεβαίωσαν την ειδικότητα των αντισωμάτων για τα αλλεργιογόνα του ελαστικού και αποδείχτηκε ότι όμοια αλλεργιογόνα υπήρχαν στο φυσικό ελαστικό, τα λαστιχένια γάντια, και τα μπαλόνια των καθετήρων. Μόνον μία  από τους ασθενείς δέχτηκε να υποστεί δερματική δοκιμασία, η οποία ήταν θετική για εκχυλίσματα φυσικού ελαστικού. Μετά από τα ανωτέρω γεγονότα οι συγγραφείς συμπέραναν ότι οι αναφυλακτικές αντιδράσεις που αντιμετώπισαν κατά το βαριούχο υποκλυσμό, πιθανόττατα οφειλόταν σε αλλεργία προς το ελαστικό [8].

Η αποφυγή της έκθεσης στο ελαστικό είναι η καλύτερη προφύλαξη για ασθενείς υψηλού κινδύνου, όπως π.χ. οι ασθενείς με δισχιδή ράχη, οι οποίοι υφίστανται πολύ συχνούς ουρητηρικούς καθετηριασμούς και τα άτομα με ιστορικό προηγηθεισών χειρουργικών [9],  οι επαγγελματίες υγείας, και ορισμένα άτομα με τροφική αλλεργία[10]. Τα ελαστικά γάντια και κλύσματα με ακρο από ελαστικό είναι συνήθη προϊόντα που σχετίζονται με αλλεργία [10].

Γι' αυτό ο υποκλυσμός με ελαστικό εξάρτημα πρέπει να αποφεύγεται στα άτομα με γνωστή υπερευαισθησία στο ελαστικό (latex) [12].

Επειδή έχουν παρατηρηθεί αναφυλακτικές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια του βαριούχου υποκλυσμού χωρίς έκθεση του ασθενούς στο ελαστικό ή αλλεργία στο ελαστικό οδήγησε στη διενέργεια μιας δερματικής δοκιμασίας με το διάλυμα του βαριούχου υποκλυσμού και μια δοκιμασίαςin vitro, αφού διαχωρίστηκαν τα συστατικά ου. Ένα από τα συστατικά του βαριούχου υποκλυσμού είναι και η καραγενίνη, προς την  οποία προκλήθηκε  θετική δερμοαντίδραση και θετική αντίδραση RATS H καραγενίνη είναι μια αιτία αναφυλαξίας κατά τη διάρκεια του βαριούχου υποκλυσμού. Η καραγενίνη είναι ένα ευρέως διαδεδομένο αλλεργιογόνο στις συνηθισμένες τροφές και μπορεί να ευθύνεται για μερικά συμπτώματα που σχετίζονται μετ λήψη γαλακτοκομικών και παιδικών τροφών [11].

Αν και το αναφυλακτικό shock είναι σπανιότατο κατά τον βαριούχο υποκλυσμό, θα πρέπει να λαμβάνεται έγκαι­ρα υπόψη οποιοδήποτε παράπονο του ασθενούς κατά τη διάρκεια του υποκλυσμού, ιδίως όταν ο άρρωστος έχει ιστορικό αλλεργιών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1. Schwartz Ε. Ε. et al: Hypersensitivity reactions after barium enema exa­mination. AJR 143: 103-104: 1984.

2. Gelfand D. W. et al: Anaphylactic and allergic reactions during double-contrast studies; is glucagon or barium suspension the allergen? AJR 144: 405-406: 1985.

3. Javors B. R. et al: Severe allergic reaction: an unusual complication of barium enema. Gastrointest. Radiol. 9: 357-358: 1984.

4. Harrington R. Α., Kayl A. R: Cardiopulmonary arrest following barium enema examination with glucagon. Drug Intell. Clin. Parm. 21: 721-722: 1987.

5. Jones S. Α.: Anaphylaxis from rectal lubricant jelly. A.J.M. 85: 890: 1988.

6. Feczko P. J. et al: Fatal Hypersensitivity Reaction during a barium enema. A.J.R. 153: 257-276: 1989.

7. Wasser MN, Shaw MP, Holten-Verzantvoort A, de Pont AC, Toet AE. Anaphylaxis as a rare complication of a barium enema examination. Neth J Med. 1989 Oct;35(3-4):147-50.

8. Ownby DR, Tomlanovich M, Sammons N, McCullough J. Anaphylaxis associated with latex allergy during barium enema examinations. AJR Am J Roentgenol. 1991 May;156(5):903-8.

9. Kokoszka J, Nelson R. Latex anaphylaxis. Dis Colon Rectum. 1993 Sep;36(9):868-72. 10. Sussman GL, Beezhold DH. Latex allergy--a clinical perspective. J Long Term Eff Med Implants. 1994;4(2-3):95-101.

11. Tarlo SM, Dolovich J, Listgarten C. Anaphylaxis to carrageenan: a pseudo-latex allergy. J Allergy Clin Immunol. 1995 May;95(5 Pt 1):933-6.

12. Yagami A, Suzuki K, Akamatsu H, Matsunaga K. A case of the latex-induced anaphylaxis by contact with barium .Fujie S. Arerugi. 2004 Jan;53(1):38-42 .