Αλλεργιογόνος χλωρίδα του νομού Δράμας: ΑΓΡΩΣΤΩΔΗ Gramineae (Poaceae)

KΑΡΑΠΑΝΤΖΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΗ {Δρ}

Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Goetingen, Γερμανίας,

Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφαρμογών της Βοτουλινικής Τοξίνης στην Ωτορινολαρυγγολογία, Ιδρύτρια της μονάδας εφαρμογών της Βοτουλινικής Τοξίνης στην ΩΡΛ, στην Δράμα, Γ. Ζερβού 19 (3ος Όροφος), Τ.Κ. 661 00. Τηλ.: 25210 57557,  Κιν.: 6937377549,  e-mail: chrisanthi24@yahoo.gr

Τα αγρωστώδη είναι από τις μεγαλύτερες οικογένειες φυτών, υψηλοτάτης οικονομικής σημασίας για τον άνθρωπο, όπως το σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, αλλά και πολλά άλλα είδη, μεταξύ των 9000 ειδών που υπάρχουν στη γη και χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές. Πολλά όμως αγρωστώδη είναι πολύ διαδεδομένα ζιζάνια, όπως η αγριάδα (Cynodon dactylon).

Στη νομό Δράμας  τα αγρωστώδη αφθονούν στις πεδιάδες, στις ημιορεινές  και τις ορεινές περιοχές, όπου  ανθοφορούν εξ αιτίας του κλίματος και της γεωγραφικής θέσης του νομού,  σχεδόν όλο το έτος.

Τα αγρωστώδη είναι ανεμόφιλα φυτά, των οποίων η γύρη λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της  αιωρείται στην ατμόσφαιρα και μετακινείται ταχύτατα με τη βοήθεια του ανέμου.

Τα άνθη των αγρωστωδών είναι πολύ μικρών διαστάσεων και ανοίγουν μόνο για λίγες ώρες την ημέρα, προκείμενου να εκτοξευτούν οι γυρεόκοκκοι στην ατμόσφαιρα για τη γονιμοποίηση των φυτών. Οι γυρεόκοκκοι των αγρωστωδών μόλις ανατείλει ο ήλιος και ζεσταθεί η ατμόσφαιρα αφθονούν στο περιβάλλον.

Καθώς προχωράει η ημέρα, το μεσημέρι ανέρχονται στην στρατόσφαιρα και τις απογευματινές ώρες που ψυχραίνει η ατμόσφαιρα επανέρχονται στην επιφάνεια της γης. Γιαυτό τα άτομα με ευαισθησία στις γύρεις των αγρωστωδών έχουν εντονότερα συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδας ή άσθματος ή  και των δύο, κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες και λιγότερο έντονα συμπτώματα τις μεσημεριανές ώρες.

Οι γυρεόκοκκοι ζουν λιγότερο από μια ημέρα και αυτός χρόνος είναι ο βραχύτερος που παρατηρείται σε φυτά που παράγουν άνθη.
Ο χρόνος ανθοφορίας των αγρωστωδών το νομό Δράμας  δεν είναι ακριβής, αλλά εκτιμάται κατά προσέγγιση, αφού οι κλιματολογικές συνθήκες είναι διαφορετικές,  χρόνο με το χρόνο.

Η γύρη των αγρωστωδών είναι η κυριότερη αιτία αλλεργίας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι γυρεόκοκκοι από τα διάφορα είδη ποωδών φυτών [Poaceae (Grass)] είναι υψηλής αλλεργιογονικότητας και ευθύνονται παγκοσμίως για το 20% των αλλεργικών αντιδράσεων του γενικού πληθυσμού και του 40% των ατοπικών ατόμων, δηλαδή των ατόμων με αυξημένα επίπεδα συγκεντρώσεων ανοσοσφαιρινών ΙgE [1].

Στο νομό Δράμας στα 100 άτομα που ερευνώνται με ενδοεπιδερμικές δοκιμασίες νυγμού τα 40 επιδεικνύουν ευαισθησία και στα Αγρωστώδη
Τα περισσότερα φυτά που ανήκουν στα Αγρωστώδη είναι ανεμόφιλα, δηλαδή η γονιμοποίησή τους προκαλείται δια της μεταφοράς τους με τη βοήθεια του ανέμου. Υπάρχουν όμως και μερικές εξαιρέσεις  με τα κλειστόγαμα (μικρός αριθμός) που πολλαπλασιάζονται με έντομα (εντομόφιλα).

Γενικά, τα αγρωστώδη στο νομό Δράμας  αρχίζουν να αναπτύσσονται στην αρχή της άνοιξης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης και μέχρι  την αρχή του θέρους κυκλοφορεί η  αλλεργιογόνος  γύρη τους, η οποία εξέρχεται και κυκλοφορεί στην ατμόσφαιρα με τη βοήθεια των ανέμων [2].
Λόγω των ποικίλων  περιβαλλοντικών και μετωρολογικών παραγόντων (βροχοπτπώσεις), που επικρατούν στο νομό Δράμας ο συνολικός αριθμός αλλεργιογόνων γυρεοκόκκων από τα αγρωστώδη ποικίλει κατ’ έτος.

Οι αλλεργιογόνοι  γυρεόκοκκοι ποικίλων ειδών  αγρωστωδών,  που είναι αυτοφυή  ως ζιζάνια, προέρχονται κυρίως από ακαλλιέργητα χωράφια ή  χωράφια που ποτίζονται,  αλλά δεν γίνεται σ’ αυτά αποψίλωση των χόρτων. Αγρωστώδη αφθονούν επίσης  στα  πρανή των δρόμων, τους κήπους, τους  ελαιώνες  και τις ακαλλιέργητες περιοχές των ημιορεινών και ορεινών εδαφών του νομού Δράμας.

Οι ασθενείς με ωτορινολαρυγγολογικές αλλεργικές παθήσεις συνήθως είναι ευαίσθητοι στους γυρεοκόκκους των αγρωστωδών. Σπανίως κάποιος ασθενής είναι αλλεργικός σε ένα μόνο αγρωστώδες φυτό. Συνήθως υπάρχει αλλεργία σε αρκετά είδη αγρωστωδών, τα οποία όμως επιδεικνύουν διασταυρουμένη αλλεργιογονικότητα.

Γνωρίζοντας τη διάρκεια της ανθοφορίας των αγρωστωδών,  μπορεί να βγάλει κανείς συμπέρασμα αν κάποιος ασθενής είναι αλλεργικός στα αγρωστώδη με τη λήψη του ιστορικού. Αυτή η διάγνωση επιβεβαιώνεται με τη διενέργεια των ενδοεπιδερμικών δοκιμασιών νυγμού )skin prick tests) που καθοδηγεί στη συνταγογράφηση της υπογλώσσιας ανοσοθεραπείας. 

Η μόνη ριζική θεραπεία των ΩΡΛ αλλεργικών παθήσεων, που οφείλονται στα αγρωστώδη, αλλά και στα άλλα αλλεργιογόνα (ακάρεα, μύκητες, σκύλος, γάτα), που στοχεύει στην αιτία αυτών των νόσων και όχι μόνο στην ανακούφιση των συμπτωμάτων τους, είναι η ανοσοθεραπεία. [3].

Η ανοσοθεραπεία εφαρμόζεται με επιτυχία τα τελευταία 100 έτη [4]. Σήμερα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και ασφαλής η υπογλώσσια ανοσοθεραπεία [ΑLLERGOVAC SUBLINGUALE.

Η χρησιμοποίηση μείγματος εκχυλισμάτων αλλεργιογόνων κλινικής σημασίας αλλεργιογόνων αγρωστωδών φαίνεται να είναι η επιθυμητή επιλογή για τα άτομα με ΩΡΛ αλλεργικές παθήσεις, που ζουν στις  πεδινές και ημιορεινές  και παραλιακές περιοχές της Ελλάδος, περιλαμβανομένου και του νομού Δράμας. [4].

Η επαφή με τα Αγρωστώδη δεν προκαλεί μόνον συμπτωματολογία από το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό σύστημα και τους επιπεφυκότες των οφθαλμών, αλλά μπορεί να επιδεινώσει εποχιακά τις  εκζεματοειδείς  βλάβες του δέρματος, των ασθενών με ατοπικό έκζεμα, δηλαδή το έκζεμα που προκαλείται με τη μεσολάβηση των IgE ανοσοσφαιρίνες. Σ’ αυτούς τους ασθενείς η διάγνωση της ευαισθησίας προς τα Αγρωστώδη μπορεί να γίνει με τις επιδερμικές δοκιμασίες (patch testing)  αεροαλλεργιογόνων [5].

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1. Γκέλης Ν. Δημήτριος. Ωτορινολαρυγγολογική Αλλεργία. Εκδόσεις Δ. Γκέλης, 1985

2.Albertine, J.M., Manning, W.J., DaCostaStinson, K.A., Muilenberg, M.L., Rogers, C.A. (2014): Projected Carbon Dioxide to Increase Grass Pollen and Allergen Exposure Despite Higher Ozone Levels. PLoS ONE 9(11): e111712.

3. D’Amato, G., Lobefalo, G. (1989): Allergic pollens in the southern Mediterranean area. Journal of Allergy and Clinical Immunology 83: 116-22.                                            

4. Marcucci F, Sensi L, Di Cara G, Incorvaia C, Puccinelli P, Scurati S, Frati F. Which allergen extract for grass pollen immunotherapy? An in vitro study. Immunol Invest. 2010;39(6):635-44.                                                                                                                                                                                                                                                           

5. Darsow U, Behrendt H, Ring J. Gramineae pollen as trigger factors of atopic eczema: evaluation of diagnostic measures using the atopy patch test. Br J Dermatol. 1997 Aug;137(2):201-7.